Nowe regulacje unijne dotyczące raportowania ESG, ambitne cele związane ze zrównoważonym rozwojem stawiane przez ONZ oraz wiele organizacji branżowych. Wreszcie oczekiwania w tym zakresie ze strony samych akcjonariuszy oraz najemców. Nacisk na działalność opartą o zrównoważony rozwój to dziś coraz poważniejsze wyzwanie, przed którym staje nowoczesne budownictwo. To również jeden z kluczowych warunków, bez którego nie da się stworzyć miast przyszłości.
ESG — nowa odpowiedzialność
Według danych ONZ obecnie połowa populacji ludzkiej mieszka w miastach. To 3,5 miliarda ludzi. Według prognoz, do 2030 roku liczba ta ma zwiększyć się nawet do 5 miliardów. Jednocześnie miasta, które zajmują zaledwie około 3 proc. obszaru Ziemi, zużywają jednocześnie od 60 do 80 proc. energii i wytwarzają 75 proc. emisji dwutlenku węgla. Siłą rzeczy tak gwałtowna urbanizacja wywiera wpływ na wielkość zasobów słodkiej wody, ilość ścieków i środowisko naturalne.
Dlatego we wrześniu 2015 roku 193 kraje członkowskie ONZ przyjęły „Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030”. Zawiera ona 17 ambitnych celów z perspektywą do 2030 roku dotyczących zrównoważonego rozwoju świata. Odnoszą się one między innymi do zrównoważonych miast i społeczności, ochrony środowiska naturalnego i zmian klimatu.
Również na poziomie Unii Europejskiej trwają obecnie intensywne prace legislacyjne dotyczące nowych regulacji związanych z ESG (ang. Environmental, Social, Governance). Chodzi o obowiązek ujawniania i raportowania działalności firm w zakresie czynników środowiskowych, społecznej odpowiedzialności oraz ładu korporacyjnego. W odniesieniu do branży budowlanej szczególne znaczenie ma tutaj czynnik środowiskowy „E” i wpływ inwestycji na środowisko i zmiany klimatu.
Zgodnie z projektem unijnej dyrektywy o sprawozdawczości przedsiębiorstw CSDR (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive) obowiązek raportowania obejmie wszystkie duże przedsiębiorstwa notowane na giełdzie lub zatrudniające ponad 250 pracowników. Będą one musiały informować o swojej polityce środowiskowej, społecznej i zarządczej za pomocą wystandaryzowanych wytycznych. Ponadto, aby osiągnąć założone przez Unie Europejską cele dotyczące klimatu i energii ważne jest również, by kierować finansowanie na zrównoważone projekty i działania. Dlatego też stworzono wspólny system klasyfikacji zrównoważonej działalności gospodarczej. Tak zwana taksonomia UE pozwala na zdefiniowanie, którą działalność gospodarczą można uznać za zrównoważoną środowiskowo.
Tymczasem, jak wynika z raportu firmy doradczej Deloitte „Polskie firmy budowlane 2021 – najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży” aż 48 proc. badanych firm budowlanych nie ma wiedzy na temat proponowanych przez Unię Europejską zmian regulacji dotyczących finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego w odniesieniu do sektora budowalnego.
Zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym taksonomii, działalność gospodarcza może być uznana za zrównoważoną, jeśli wnosi wkład w co najmniej jeden z sześciu celów środowiskowych.
Są to łagodzenie zmian i adaptacja do zmian klimatu, zrównoważone wykorzystanie i ochrona zasobów wodnych i morskich, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola oraz ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów. Rozporządzenie szczegółowo określa warunki, na jakich dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu, a także definiuje, czy ta działalność gospodarcza nie wyrządzą poważnych szkód względem żadnego z pozostałych celów środowiskowych.
W przypadku nowych budynków, łagodzenie klimatu według unijnej taksonomii, to między innymi budowa obiektów o większej efektywności energetycznej. Takich, których zapotrzebowanie na energię pierwotną jest przynajmniej 10 proc. mniejsze niż próg określony w odniesieniu do wymagań dotyczących budynków o niemal zerowym zużyciu energii.
W przypadku budynków o powierzchni przekraczającej 5 000 m2 dochodzi do tego jeszcze konieczność wykonania badań szczelności powietrznej i integralności cieplnej. A także obliczenie współczynnika globalnego ocieplenia w cyklu życia budynku.
Redukcja emisji
Przyjęte w 2015 roku Porozumienie Paryskie zakłada redukcję globalnego ocieplenia poniżej 2°C w stosunku do epoki przedindustrialnej, a docelowo dążenie do nieprzekraczania poziomu 1,5°C.
Jak podaje organizacja Architecure 2030, której misją jest przekształcenie branży budowlanej z głównego emitenta gazów cieplarnianych w gałąź będącą centralnym rozwiązaniem kryzysu klimatycznego, każdego roku budynki generują blisko 40 proc. globalnej emisji CO2. Z tego 28 proc. stanowi działalność operacyjna budynków, a za 11 proc. odpowiadają materiały budowlane i konstrukcyjne.
Jak wskazują eksperci z Architecure 2030, ponad 65 proc. budynków, które dziś funkcjonuje na świecie, będzie istnieć jeszcze w 2040 roku i nadal emitować gazy cieplarniane. Tym samym bez dekarbonizacji tych obiektów nie uda się osiągnąć ustanowionego w Paryżu celu nieprzekraczania 1,5°C ocieplenia.
Co więcej, szacuje się, że do 2060 roku globalna powierzchnia budynków się podwoi. Żeby sprostać tej największej w historii ludzkości fali urbanizacji, nowa powierzchnia w globalnych zasobach budynków zwiększy się o 230 miliardów metrów kwadratowych. To tak, jakby co miesiąc dodawać do naszego świata powierzchnię odpowiadającą całemu Nowemu Jorkowi. I tak przez 40 lat!
W Unii Europejskiej budynki odpowiadają za 36 proc. emisji gazów cieplarnianych. Jak wyliczają eksperci emisje te związane są bezpośrednio z produkcją materiałów budowlanych, takich jak cement, stal i szkło (jako wbudowany ślad węglowy), a także z eksploatacją samych obiektów (jako operacyjny ślad węglowy). Dlatego w konsekwencji porozumień paryskich Unia Europejska zobowiązała się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do 2030 roku o co najmniej 55% w porównaniu z rokiem 1990. A w ramach tak zwanego Europejskiego Zielonego Ładu Unia Europejska chce osiągnąć do roku 2050 neutralność klimatyczną.
Efektywność energetyczna
Z danych Komisji Europejskiej wynika, że najwięcej energii w UE pochłaniają właśnie budynki. Łącznie generują one 40% zużycia energii. W dużym stopniu wpływ na te wartości ma budowa, użytkowanie, renowacja i rozbiórka budynków.
Obecnie około 75 proc. budynków jest nieefektywnych energetycznie. Oznacza to, że znaczna część zużywanej energii elektrycznej jest marnowana. Jak sugeruje Komisja Europejska, straty te można ograniczyć poprzez odpowiednią modernizację, korzystanie z inteligentnych rozwiązań i energooszczędnych materiałów przy budowie nowych obiektów.
Zużycie wody
Zgodnie w unijną taksonomią, urządzenia wodne w nowych budynkach powinny posiadać potwierdzenie zużycia wody w karcie charakterystyki produktu, certyfikacie budynku lub obowiązującym w Unii oznakowaniu produktu. Maksymalny przepływ wody w kranach umywalek i kranach zlewów nie może przekraczać 6 litrów/ min, a w prysznicach 8 litrów/minutę.
W toaletach, w tym kompaktach, muszlach i spłuczkach całkowita objętość wody wykorzystywanej do spłukiwania nie może przekraczać 6 litrów, a średnia objętość wody służąca do tego celu nie może być większa niż 3,5 litra. Zużycie wody w pisuarach może wynosić maksymalnie 2 litry na muszlę na godzinę. A w pisuarach ze spłukiwaniem całkowita objętość wody służącej do spłukiwania nie może przekraczać 1 litra.
Gospodarka cyrkularna
Z danych Komisji Europejskiej wynika, że odpady budowlane i rozbiórkowe stanowią ponad 30% wszystkich odpadów wytwarzanych na terenie Unii Europejskiej. To przede wszystkim cement, cegły, drewno, szkło, stal i plastik. Wlicza się w to zarówno wszystkie odpady powstałe w wyniku budowy i rozbiórki budynków oraz infrastruktury, jak i również te związane z planowaniem i utrzymaniem dróg.
Dlatego taksonomia unijna wymaga, by co najmniej 70% odpadów z budowy i rozbiórki wytwarzanych na placu budowy było gotowe do ponownego użycia, recyklingu i innych procesów odzysku materiału, takich jak wypełnianie wyrobisk z wykorzystaniem odpadów zastępujących inne materiały. Chodzi tu przede wszystkim o odpady inne niż niebezpieczne, czyli naturalne z kategorii oznaczonej kodem 17 05 04 w europejskim wykazie odpadów. To gleba, ziemia i kamienie.
Również projekty budynków i techniki konstrukcyjne powinny wspomagać obieg zamknięty. W szczególności wskazywać możliwości demontażu lub dostosowania budynków, tzn. w jaki sposób w ramach projektu zapewniono wyższy poziom zasobooszczędności, możliwości dostosowania, elastyczności i możliwości demontażu w celu umożliwienia ponownego użycia i recyklingu.
Zapobieganie zanieczyszczeniom
Tutaj taksonomia unijna stanowi, że elementy budynków i materiały budowlane muszą być zgodne z kryteriami dotyczącymi zakazu stosowania zakazanych substancji, takich jak rtęć czy azbest. Ponadto, jeżeli nowy budynek jest wznoszony na terenie potencjalnie zanieczyszczonym (terenie zdegradowanym), taki teren musi być poddany badaniu pod kątem potencjalnych zanieczyszczeń. Dodatkowo inwestor powinien wprowadzić w trakcie robót budowlanych lub konserwacyjnych środki służące redukcji emisji hałasu, kurzu i zanieczyszczeń.
Wpływ na bioróżnorodność
Wśród kryteriów gwarantujących nieczynienie poważnych szkód względem ochrony i odbudowy bioróżnorodności i ekosystemów, wytyczne unijne nakładają obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Po jej przeprowadzeniu natomiast wdraża się wymagane środki łagodzące i kompensacyjne w celu ochrony środowiska.
Podobną ocenę i konieczne środki łagodzące wprowadza się również w przypadku realizacji budowy na terenie obszaru wrażliwego pod względem bioróżnorodności lub w jego pobliżu. Chodzi tu przede wszystkim o sieć obszarów chronionych Natura 2000, obiektów światowego dziedzictwa UNESCO i obszarów o zasadniczym znaczeniu dla bioróżnorodności, a także innych obszarów chronionych.
Ponadto zakazane jest wznoszenie nowych budynków na gruntach ornych i gruntach uprawnych o średnim lub wysokim poziomie żyzności gleby i podziemnej bioróżnorodności, na terenach niezagospodarowanych o uznanej wysokiej wartości pod względem bioróżnorodności oraz terenach służących za siedlisko gatunków zagrożonych (fauny i flory), a także na terenie odpowiadającym definicji lasu określonej w prawie krajowym i stosowanej w krajowym bilansie emisji gazów cieplarnianych.
Standard GRI
Standard GRI (ang. Global Reporting Initiative) to powszechna i wystandaryzowana metoda raportowania zrównoważonego rozwoju stworzona przez niezależną międzynarodową organizację GRI z siedzibą w Amsterdamie.
Standard GRI pomaga organizacjom zrozumieć ich własny wpływ na gospodarkę, środowisko i społeczność. A dzięki temu lepiej zarządzać oddziaływaniem na ludzi i planetę. Identyfikować i ograniczać ryzyka, wykorzystywać szansę i podejmować działania w kierunku przekształcenia się w odpowiedzialną i zaufaną organizację działającą w bardziej zrównoważonym świecie. To z kolei zwiększa odpowiedzialności przedsiębiorstwa i przejrzyście obrazuje jego wpływ na zrównoważony rozwój.
Na GRI Standard składają się trzy rodzaje standardów: uniwersalny, sektorowy i tematyczny. By stworzyć raport zrównoważonego rozwoju, można oprzeć się o nie wszystkie lub wykorzystać tylko wybrane zagadnienia, odpowiednie dla konkretnych odbiorców i celów.
I tak branża deweloperska może na przykład przygotować raport dla inwestorów lub najemców ukazujący wpływ swojej działalności na emisję dwutlenku węgla, generowanie odpadów lub bezpieczeństwo na placach budowy.
GRESB
GRESB (ang. Global Real Estate Sustainability Benchmark) to międzynarodowa organizacja, która gromadzi, weryfikuje, ocenia i porównuje dane o ESG. Firmy z branży deweloperskiej wykorzystują GRESB do pomiaru swoich wyników ESG według rozpoznawalnych i uznanych na całym świecie Kryteriów.
Deweloperzy mogą wykorzystać usługi GRESP, by na przykład porównać swoją strategię i wydajność działań ESG na tle całej branży. Zidentyfikować ryzyka i szanse związane ze zrównoważonym rozwojem, a przede wszystkim dostosować przedstawiane swoje dane ESG do międzynarodowych ram.
ESG – wyzwanie i szansa
Jak wskazuje raport firmy doradczej Deloitte „Polskie firmy budowlane 2021 – najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży”, uwzględnienie czynników ESG w biznesie, według unijnych wytycznych wydaje się dziś niezbędne z punktu widzenia utrzymania przewagi konkurencyjnej.
Jednocześnie, jak zwracają uwagę autorzy raportu Deloitte „spełnienie wymogów zrównoważonego rozwoju podnosi prestiż inwestycji oraz odpowiada na rosnące zapotrzebowanie rynku w zakresie budynków pozytywnie wpływających na otoczenie”
Smart City Forum
O tym, co czeka sektor budowlany w kontekście ESG i nowoczesnych miast będą dyskutować eksperci podczas największego w Polsce kongresu poświęconemu funkcjonowaniu i rozwojowi inteligentnych miast — Smart City Forum. 14. edycja kongresu odbędzie się w dniach 14-15 czerwca 2022 roku w The Bridge Wrocław MGALLERY.
Więcej o wydarzeniu i jego agendzie na stronie: https://smartcityforum.pl/lp/lpm/