Zrównoważony rozwój – w którym momencie jesteśmy?

Od jakiegoś czasu wiele dziedzin zaczęto określać terminem „zrównoważony”, np. zrównoważony rozwój, ale też zrównoważone budownictwo czy zrównoważony transport. Punktem wyjścia jest ogłoszona przez ONZ w 2015 roku Agenda 2030, czyli dokument stanowiący strategię rozwoju świata do 2030 roku, w którym zdefiniowano 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. Jest to swego rodzaju wezwanie do działania w ramach globalnego partnerstwa wszystkich krajów, zarówno tych rozwiniętych, jak i rozwijających się. Wspólne wysyłki mają na celu opracowanie i realizację strategii, które wyeliminują ubóstwo, poprawią zdrowie i edukację, zmniejszą nierówności i pobudzą wzrost gospodarczy, a jednocześnie będą przeciwdziałać zmianom klimatycznym.

Cele Agendy 2030 powstały w oparciu o Milenijne Cele Rozwoju, których nie udało się osiągnąć. Czy teraz będzie inaczej? Na pewno mamy więcej narzędzi i możliwości niż w 2000 roku, kiedy ONZ ogłaszał Projekt Milenijny. Jednak przede wszystkim mamy większą świadomość problemu i coraz więcej działań wynika z inicjatywy zwykłych ludzi i firm, w których pracują, a nie jest tylko efektem dostosowania się do regulacji prawnych. Rosnące zaangażowanie to warunek realizacji 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, które mają przełożyć się na stabilną ekologiczną przyszłość, pokój i sprawiedliwość społeczną oraz wyeliminowanie ubóstwa i głodu.

Wszystkie cele zostały podzielone na 5 obszarów, w ramach których rozpisano łącznie 169 zadań. Każdy interesariusz podejmuje te, które jest w stanie wykonać w ramach własnej działalności. Biznes jest więc zdeterminowany przez swoją branżę, jednak każdy może zaangażować się w działania na rzecz ekologii, podejmując kolejny projekt – nowoczesną strategię ochrony środowiska, zalecaną przez ONZ, m.in. Gospodarka o Obiegu Zamkniętym (GOZ). W tym przypadku chodzi o zapobieganie zanieczyszczeniom i marnotrawstwu zasobów u źródła ich powstania przy wykorzystaniu takich metod, które zmniejszyły negatywny wpływ firmy na środowisko.

Realizacja założeń Agendy 2030 i GOZ, a co za tym idzie zrównoważenie konsumpcji, produkcji czy zarządzania zasobami naturalnymi oraz podjęcie działań w kierunku zatrzymania zmian klimatycznych pozwoli zaspokoić potrzeby obecnych i przyszłych pokoleń. Termin tych działań wyznaczono na rok 2030, kiedy przyjdzie czas podsumowań i rozliczeń. Ważniejsze jest jednak co dzieje się tu i teraz.

Na działania, których celem jest zrównoważenie rozmaitych obszarów działania firm i instytucji można natknąć się niemal wszędzie. Firmy małe i duże wdrażają odpowiednie strategie, programy jakości, kodeksy pracy, dzięki którym wprowadzają zmiany. Czasem są to drobne, na pozór nieistotne codzienne sprawy, a czasem pierwszy krok w stronę wielkich transformacji na skalę światową. Przykładem może być zrównoważone, oszczędzające zasoby budownictwo, które zdominowało współczesną architekturę. Projektanci i deweloperzy wychodzą naprzeciw globalnych i społecznych oczekiwań, by nie tylko budować, ale i projektować w sposób zrównoważony. Dotyczy to zarówno nowych projektów budowlanych, jak i tych rewitalizacyjnych.

Z badań EY (Ernst & Young) „Czy polski biznes jest zrównoważony” wynika, że pomiędzy deklaracjami a realnymi działaniami w zakresie zrównoważonego rozwoju jest znaczna różnica. Podczas gdy aż 90% firm uwzględniło w swojej misji takie działania, zaledwie 67% realizuje je na co dzień. Jeszcze mniej, bo tylko 48% przebadanych firm przełożyło założenia strategii zrównoważonego rozwoju na poszczególne obszary funkcjonowania biznesu.

To samo badanie wskazuje jakie są główne czynniki motywacyjne: dla 71% respondentów są to oczekiwania konsumentów, a dla 59% oczekiwania partnerów handlowych. Jeśli chodzi o publikacje raportów dotyczących ESG, robi to jedynie 17% ankietowanych przedsiębiorstw. Można się spodziewać, że liczby te będą rosnąć, podobnie jak presja na ten aspekt. Na chwilę obecną aż 57% organizacji zwraca uwagę na to, czy wybrany przez nich kontrahent spełnia kryteria zrównoważonego rozwoju.

Świadomość wagi, jaką mają działania prowadzące do zrównoważonego rozwoju biznesu jest już w Polsce powszechna. Wyzwanie stanowi przejście z fazy koncepcji do fazy wdrożenia wybranych rozwiązań. Może to wynikać z obawy o koszty, tymczasem istnieje wiele opłacalnych rozwiązań, które przekładają się nie tylko na poprawę wizerunku, ale też realne oszczędności, np. mniej zużytej wody, mniej odpadów to mniejsze opłaty. Działania proekologiczne to szerokie pole do manewru, bo za ich sprawą firmy np. rezygnują z oczyszczania spalin na rzecz zmiany paliwa lub zaprzestają utylizacji odpadów i szukają pomysłów na ich wykorzystanie. Możliwości jest wiele.

Strategię zrównoważonego rozwoju warto oprzeć na dokładnej analizie rynku i sytuacji firmy, wziąć pod uwagę budżet, a jeśli jest taka możliwość – wykonać odpowiednie badania lub przynajmniej zebrać wywiad wśród pracowników, klientów, partnerów biznesowych. Warto szukać też inspiracji, bo dobre pomysły często kryją się w prostych tematach, które łatwo pominąć. Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji opracowało broszurę z opisami dobrych praktyk i inwestycji, w której przedstawiono aż 75 projektów, zrealizowanych w ramach Akademii Czystej Produkcji, które wyznaczają dobry kierunek działań i mogą stanowić wzór do naśladowania.

Przykład nr 42 dostarczyła firma Unihouse z Bielska Podlaskiego (woj. podlaskie), która zajmuje się budownictwem modułowym w technologii drewnianej (od projektu do wykończenia pod klucz). Docinanie elementów drewnianych do montażu podłóg, ścian i stropów modułów powodowało powstanie elementów zbyt małych gabarytowo, aby mogły być wykorzystane w podstawowym procesie wytwórczym. Znaczne ilości resztek materiałów były więc oddawane do recyklingu zewnętrznym firmom. W ramach szukania rozwiązań z zakresu zrównoważonej produkcji zrodził się pomysł na to, by znaleźć takie zastosowania dla tych elementów, aby mogły być wykorzystane na miejscu, w fabryce. Przeznaczono je do budowy drewnianych obiektów małej architektury, takich jak: budy dla psów, domy dla dziko żyjących kotów, domki dla owadów oraz jeży, karmniki i budki lęgowe dla ptaków. Z najmniejszych elementów powstała galanteria drewniana, ozdoby świąteczne, drewniane donice i kostki reklamowe.

W projekt udało się zaangażować ogromny zespół złożony z pracowników Działu BHP i Ochrony Środowiska, Działu Marketingu, architektów oraz studentów budownictwa ze współpracujących uczelni, kierownictwo fabryki, osobę odpowiadającą za odpady oraz nauczycieli zawodu i uczniów odbywających praktyki w Unihouse. – Założenie było takie, żeby zrobić coś wspólnie, podziałać razem i zmienić dotychczasowy problem w korzyść. Udało nam się zaangażować w ten projekt wiele osób i myślę, że dlatego efekty przyniosły tak dobre rezultaty. Skonfrontowaliśmy różne pomysły i odmienne opinie. Redukcja odpadów drewnianych i drewnopochodnych o ok 0,33 Mg/rok dała nam możliwość zmniejszenia emisji CO2 o ok 1,1 Mg/rok, poprzez zmniejszenie ilości spalanego produktu ubocznego. Jednocześnie możliwość pomocy potrzebującym zwierzętom i zatroszczenia się o środowisko. Z pewnością będziemy angażować się w podobne projekty w przyszłości – mówi Marta Nazarczuk, Kierownik Działu Badań i Rozwoju w Unihouse SA.

Realizacja projektu Unihouse przełożyła się nie tylko na sztywne dane statystyczne dotyczące produkcji. Efekty odczuwalne są poza firmą udało się w ten sposób wesprzeć dziko żyjące zwierzęta, w tym koty chroniące nas przed gryzoniami, a także wzmocnić ochronę pszczół i innych zapylaczy, co pozytywnie wpłynęło na bioróżnorodniść. Dodatkowo firma przyczyniła się do zwiększenia świadomości ekologicznej oraz kreatywności uczniów, którzy odbywają na jej terenie praktyki.

Era zrównoważonego rozwoju już nadeszła i coraz więcej firm zmienia się, by dopasować poszczególne aspekty własnych działań do jej założeń. Potrzebna jest jeszcze powszechna wiedza na ten temat, która z jednej strony obudzi potrzebę zmian, z drugiej umożliwi jednostkom podejmowanie odpowiednich działań i wnoszenie pozytywnego wkładu w dobro ich społeczności. Dobre praktyki należy promować, zachęcać do szukania kolejnych rozwiązań i inspirować. Wspólny cel globalny motywuje do działania. Pierwszy krok został już postawiony. Teraz do marszu muszą dołączyć inni.