Adaptacja do zmian klimatu to proces dostosowywania się do coraz bardziej odczuwalnych skutków zmian klimatu. To działania podejmowane na wszystkich poziomach – od indywidualnego aż po globalny – mające na celu zwiększenie naszej odporności na ekstremalne zjawiska pogodowe oraz negatywne konsekwencje, jakie niosą ze sobą zmiany klimatu. Adaptacja stanowi proces dostosowywania się społeczeństw, gospodarek i ekosystemów do zmieniających się warunków i obejmuje szeroki zakres działań o różnym charakterze. Jest ona koniecznością ze względu na rosnące zagrożenia związane z ekstremami pogodowymi i klimatycznymi.
Województwo śląskie, jako jedno z najbardziej zurbanizowanych i przemysłowych regionów Polski, stoi przed szczególnymi wyzwaniami, które wymagają kompleksowych i długoterminowych działań.
Zmiany klimatu wpływają na wszystkie aspekty życia w tym regionie. Coraz częstsze i dłuższe fale upałów zagrażają zdrowiu mieszkańców, zwłaszcza osób starszych i dzieci, a także tych, u których już występują problemy zdrowotne. Zmiany klimatu zwiększają również ryzyko suszy, co ma bezpośredni wpływ na rolnictwo i zaopatrzenie w wodę. Sumaryczna długość okresów bez opadu w roku sięgnęła 189 dni w 2015 r. w subregionie zachodnim i 155 dni w 2018 r. w subregionie południowym, podczas gdy przeciętnie zdarza się takich 70-80 dni w roku.
Województwo śląskie, ze swoją gęstością zaludnienia i koncentracją przestrzeni zurbanizowanych, jest szczególnie narażone na skutki zmian klimatu. Intensywne opady deszczu, które stają się coraz częstsze, prowadzą do powodzi nagłych i podtopień oraz zwiększają ryzyko powodzi rzecznych, co powoduje znaczne straty materialne i zagraża bezpieczeństwu mieszkańców. W 2010 roku powódź w Polsce wyrządziła szkody o wartości miliardów złotych, a wiele z tych strat miało miejsce właśnie na terenie województwa śląskiego.
– Dane, jakie otrzymaliśmy od Krajowego Centrum Zarządzania Kryzysowego wyraźnie wskazują na tendencję wzrostową w zakresie alertów RCB wysyłanych na obszarze województwa w ostatnich kilku latach. Od 2019 roku, w którym wysłano 7 alertów, do 2023 roku liczba powiadomień wzrosła ponad czterokrotnie osiągając wynik 32 zgłoszeń. Wszystko jednak wskazuje na to, że rok 2024 może okazać się rekordowy. Tylko w drugim kwartale tego roku wysłano 21 powiadomień, podczas gdy warto mieć na uwadze, że zwykle to trzeci kwartał każdego roku był okresem, w którym występowało najwięcej ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak upały, grad, burze, silny wiatr, które zagrażają ludzkiemu zdrowiu i mieniu – komentuje dr Agnieszka Kuśmierz z IOŚ-PIB, kierująca procesem opracowania RPA dla województwa śląskiego.
Co istotne, scenariusze zmian klimatu dla Polski wskazują na wzrost tendencji, na które wskazują dane historyczne: wzrost temperatury, wydłużenie okresów bez opadu, a gdy nastąpią, będą miały nagły, nawalny charakter. Poprawa systemów odprowadzania wody deszczowej oraz inwestycje w błękitno-zieloną infrastrukturę, takie jak parki i ogrody deszczowe, mogą znacznie zmniejszyć ryzyko takich zdarzeń w przyszłości. Regionalny Plan Adaptacji do Zmian Klimatu dla Województwa Śląskiego będzie wspierał takie rozwiązania. Jest niezbędny, aby przygotować region na obecne i przyszłe wyzwania klimatyczne. Adaptacja jest kluczowa nie tylko dla ochrony zdrowia i bezpieczeństwa mieszkańców, ale także dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju gospodarczego i ochrony środowiska.
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego opracowuje Regionalny Plan Adaptacji do zmian klimatu, w którym przeprowadzona będzie diagnoza dot. skutków zmian klimatu dla Województwa. Jest to pierwsze opracowanie tego typu na poziomie regionalnym w Polsce. W Planie tym znajdą się działania, które pomogą miastom i gminom naszego województwa w radzeniu sobie ze skutkami zmian klimatu. Zgodnie z założeniami, gotowy dokument ma zostać opracowany do września 2025 r.
W ramach opracowania Regionalnego Planu Adaptacji do zmian klimatu Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego uruchomi proces szerokiej partycypacji społecznej, który będzie miał na celu włączenie jak największej liczby interesariuszy, instytucji oraz grup społecznych. Działania te będą realizowane między innymi poprzez warsztaty oraz spotkania prowadzone w formie stacjonarnej we wszystkich czterech subregionach województwa, a także m.in. spotkania on-line czy ankietyzację.
Aby dowiedzieć się więcej o Regionalnym Planie Adaptacji, zachęcamy do śledzenia strony https://powietrze.slaskie.pl/, gdzie będą publikowane wyniki kolejnych prac nad dokumentem.