Branża budowlana nadal pod presją kryzysu wywołanego wojną w Ukrainie

28 marca 2023 r. – Zdecydowana większość firm budowlanych w Polsce nadal odczuwa skutki szoku cenowego związanego z konfliktem zbrojnym w Ukrainie, wynika z raportu przygotowanego przez kancelarię DLA Piper oraz firmę doradczo-inżynieryjną CCM (Construction & Claims Management). Aż 8 na 10 firm realizujących długoterminowe kontrakty budowlane mierzy się z ogólnym wzrostem kosztów realizacji inwestycji, w tym zwłaszcza materiałów budowlanych. Tylko co czwarta firma zdołała osiągnąć porozumienie z inwestorem i dokonać waloryzacji wynagrodzenia.

Skutki inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku przekładające się na utrudnienia w realizacji inwestycji odczuwa do dziś 88 proc. firm budowlanych w Polsce, wynika z badania przeprowadzonego wśród największych spółek z branży. Badanie objęło m.in. wszystkie firmy zrzeszone w Polskim Związku Pracodawców Budownictwa.

Ogólny wzrost kosztów realizacji inwestycji wskazuje 84 proc. przedsiębiorstw, a 78 proc. odczuwa przede wszystkim wzrost cen materiałów budowlanych. Połowa firm ocenia wzrost kosztów na 10-20 proc., a jedna trzecia twierdzi, że przekroczył on 20 proc. Zakłócenia w łańcuchach dostaw spowodowały opóźnienia w dostawach materiałów lub niemożność ich zakupu, na co zwróciło uwagę odpowiednio 48% i 40% respondentów. Jedna na trzy firmy odnotowała exodus wykwalifikowanych pracowników.

– Problem dotyczy w szczególności umów zawartych jeszcze przed eskalacją wojny w Ukrainie w 2022 roku i dotyczy na równi generalnych wykonawców i podwykonawców realizujących kontrakty długoterminowe – mówi Piotr Olkowski, adwokat z kancelarii DLA Piper. – Przewidujemy, że w 2023 roku wiele spółek z sektora budowlanego i infrastruktury w dalszym ciągu będzie próbować renegocjować kontrakty, aby dostosować je do zmienionych okoliczności.

Jak pokazało badanie, w ciągu minionego roku jedynie 26 proc. firm osiągnęło porozumienie z inwestorem w sprawie zmiany warunków wynagrodzenia, a w 27 proc. przypadków okazało się to niemożliwe. Reszta, czyli niemal połowa ankietowanych, w dalszym ciągu prowadzi jeszcze negocjacje z zamawiającymi.

– Obecna sytuacja jest niezwykle trudna, porównywalna tylko z kryzysem sprzed 10 lat z okresu przygotowań do Euro 2012. Jednak z takim szokiem cenowym nie mieliśmy nawet wtedy do czynienia. Dążenie firm budowlanych do waloryzacji wynagrodzenia jest zatem całkowicie uzasadnione, przy czym każdy wniosek o waloryzację należy rozpatrywać indywidualnie, uwzględniając specyfikę i warunki realizacji danego kontraktu – mówi Michał Lempkowski, partner zarządzający i ekspert ds. analiz terminowych i kosztowych w CCM. – Z naszych doświadczeń wynika, że kluczem do sukcesu jest w szczególności właściwie przygotowana analiza kosztowa w tym wykazanie, że wykonawca na etapie składania swojej oferty dochował należytej staranności i uwzględnił możliwe do przewidzenia ryzyka związane ze zmianami cen. Jest to szczególnie ważne w negocjacjach z inwestorem z sektora publicznego.

W pierwszych tygodniach od wybuchu wojny w lutym 2022 roku ceny ropy naftowej i asfaltów drogowych wzrosły o około 30 proc. W tym czasie cena paliwa ON wrosła o ponad 40 proc., natomiast cena węgla (ARA i RB) była niemal dwukrotnie wyższa niż przed inwazją Rosji na Ukrainę. Choć ceny wszystkich analizowanych gatunków ropy naftowej wróciły do poziomu sprzed wojny już na przełomie lipca i sierpnia 2022 roku, nie odnotowano równie szybkich spadków cen materiałów ropopochodnych, w tym asfaltów drogowych oraz paliw. Ceny asfaltów wróciły do poziomu notowanego przed 24 lutego dopiero w grudniu 2022 roku. Z kolei ceny paliw, stanowiących istotny koszt robót budowlanych, nadal utrzymują się na poziomie co najmniej 20 proc. wyższym niż przed rokiem, wskazują autorzy raportu.

W obliczu silnego wzrostu kosztów coraz więcej spółek budowlanych podejmuje negocjacje, aby dostosować zapisy zawartych umów do aktualnych realiów rynkowych. Jeżeli w umowie nie ma klauzuli adaptacyjnej lub waloryzacyjnej, bądź zasady waloryzacji są niewystarczające do skompensowania wzrostu kosztów, to w wielu przypadkach wykonawcy są uprawnieni do występowania do sądu, aby sąd, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, dostosował treść umowy do zmienionych okoliczności (np. poprzez podwyższenie wynagrodzenia należnego wykonawcy). Zgodnie z dotychczasową linią orzeczniczą sądy dążą do rozdzielenia między strony ryzyka gospodarczego związanego z nadzwyczajnym wzrostem cen, więc decydując się na drogę sądową wykonawcy mają szansę odzyskać przynajmniej część poniesionych strat, wynika z raportu.

Z badania wynika, że 14 proc. przedsiębiorców planuje dochodzić pełnej rekompensaty wzrostu kosztów na drodze sądowej.

– Zgodnie z przeważającym poglądem wyrażonym w doktrynie i orzecznictwie, pozew zawierający wniosek o sądową zmianę umowy, dostosowanie jej do zmienionych okoliczności np. poprzez podwyższenie wynagrodzenia, powinien być złożony jeszcze w okresie, gdy kontrakt jest realizowany, a nie po jego zakończeniu – dodaje Piotr Olkowski z DLA Piper. – Wszczęcie sporu sądowego nie musi oznaczać zakończenia negocjacji. Z naszego doświadczenia wynika, że wielokrotnie w trakcie negocjacji ich pomyślne zakończenie i podpisanie porozumienia lub aneksu do kontraktu udawało się dopiero po wszczęciu postępowania sądowego. Gdy formalnie rozpoczęty zostaje spór w sądzie, obie strony mają świadomość, że brak wypracowania ugodowego stanowiska spowoduje konieczność angażowania się w kosztowny i długotrwały proces.

W przeciwieństwie do szczególnie trudnych dla budowlanki lat 2009-2012, obecnie wyraźnie widać wysiłki inwestorów, a także urzędów publicznych, zmierzające do usprawnienia procesu realizacji kontraktów w związku z sytuacją gospodarczą, oceniają przedstawiciele DLA Piper i CCM.

Dostrzegają to również spółki z sektora budowlanego i infrastruktury. Ankietowani przedsiębiorcy, którzy zawarli porozumienie z inwestorem uważają, że pomocne w jego osiągnięciu były zwiększone limity waloryzacyjne zastosowane między innymi przez GDDKiA, a także opinie Urzędu Zamówień Publicznych i rekomendacje Prokuratorii Generalnej RP. Z opinii tych wynika, że gwałtowne zmiany cen materiałów i robót budowlanych spowodowane konfliktem zbrojnym w Ukrainie uzasadniają zmianę umów po spełnieniu określonych warunków. Obie opinie przyczyniły się to stworzenia pozytywnego klimatu do rozmów o waloryzacji zawartych kontraktów.

Raport „Wybuch wojny w Ukrainie a wzrost kosztów realizacji inwestycji budowlanych w Polsce” dostępny jest na stronach:

https://ccmanagement.pl/raporty-branzowe/

https://www.dlapiper.com/en/insights/publications/2023/03/the-outbreak-of-war-in-ukraine-and-the-increase-in-the-costs-of-construction-investments-in-poland

O DLA Piper

DLA Piper jest globalną firmą prawniczą wspierającą klientów w ponad 40 krajach w Europie, na Bliskim Wschodzie,
w regionie Azji i Pacyfiku oraz w obu Amerykach, co umożliwia jej zaspokajanie potrzeb prawnych klientów na całym świecie.

W Polsce zespół DLA Piper liczy ponad 100 prawników. Warszawskie biuro Kancelarii rekomendują międzynarodowe rankingi Chambers and Partners, IFLR1000, a także The Legal 500 EMEA, który wyróżnia DLA Piper we wszystkich 21 kategoriach dla Polski, z czego 19 przypada na Tier 1 i Tier 2. Więcej informacji na temat biura i zakresu świadczonych usług można znaleźć na stronie: www.dlapiper.com.

O CCM

CCM jest firmą doradczo-inżynieryjną i oferuje szeroki zakres usług, skierowanych do wszystkich uczestników procesu budowlanego na każdym etapie realizacji projektu. Dzięki bogatemu doświadczeniu oraz szerokiej wiedzy inżynierskiej swoich ekspertów–inżynierów konsultantów, CCM świadczy swoje usługi eksperckie na najwyższym poziomie merytorycznym.

Naszych klientów, do których należą przede wszystkim uczestnicy procesu budowlanego oraz kancelarie prawne działające w ich imieniu, wspieramy w skutecznym zabezpieczeniu ich interesów ekonomicznych. W postępowaniach prowadzonych przed sądami powszechnymi i arbitrażowymi, zespół CCM występuje w charakterze eksperta/biegłego m.in. z dziedziny ekonomiki budownictwa. Jesteśmy autorami oraz współautorami szeregu opinii wykonanych na zlecenie Sądów lub stron postępowania, które wymagały opracowania szczegółowych analiz terminowych (analiz opóźnień) oraz analiz kosztowych w skomplikowanych okolicznościach stanu faktycznego dla weryfikacji i oceny zasadności podnoszonych roszczeń.

CCM na bieżąco prowadzi również własne badania i analizy rynkowe, których wyniki cyklinie publikuje w formie raportów branżowych. Więcej informacji na temat pełnego zakresu świadczonych usług można znaleźć na stronie: www.ccmanagement.pl.