Różnorodność biologiczna jest niezbędna do zapewnienia ludziom żywności, świeżej wody i czystego powietrza. Ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia, między innymi poprzez ograniczanie rozprzestrzeniania się chorób. Jest niezastąpiona w utrzymaniu równowagi w środowisku i przeciwdziałaniu zmianom klimatu. Dziko żyjące rośliny i zwierzęta odgrywają ogromną rolę w utrzymaniu równowagi w środowisku naturalnym, które stanowi nasze dziedzictwo o wartości przyrodniczej, estetycznej, naukowej, kulturowej, rekreacyjnej i gospodarczej. Dlaczego wspominamy o tym akurat dziś? 3 marca to Światowy Dzień Dzikiej Przyrody. W ten sposób ONZ zwraca uwagę na wartość dzikiej przyrody, a także zagrożenia dla niej powodowane przez nielegalny handel okazami zagrożonymi wyginięciem. „Partnerstwa na rzecz ochrony dzikiej przyrody” to hasło przewodnie obchodów tego święta w 2023 roku.
Data 3 marca nie jest przypadkowa. Właśnie tego dnia w 1973 roku przyjęto Konwencję o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (Konwencja Waszyngtońska, CITES), którą Polska ratyfikowała 12 grudnia 1989 r. Światowy Dzień Dzikiej Przyrody został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, aby uczcić światowe bogactwo dzikiej fauny i flory oraz zwrócić uwagę na nadal nierozwiązany problem, jakim jest przemyt, którego dopuszczają się zarówno kłusownicy, jak i mniej bądź bardziej nieświadomi turyści. Na granicach krajów świata Służby Celne nadal konfiskują okazy chronione w ramach CITES – zwierzęta, rośliny, trofea myśliwskie, a także produkty, takie jak torby, buty, paski, naszyjniki, wyroby z nielegalnie pozyskanej kości słoniowej i inne przedmioty zawierające części roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem.
Wszyscy zależymy od ekosystemów i zasobów różnorodności biologicznej, które zapewniają życie na Ziemi i wspierają nasz dobrobyt poprzez dostarczanie wielu świadczeń przyrodniczych, takich jak żywność, materiał budowlany oraz surowce umożliwiających produkcję leków, ubrań czy paliw. Dla milionów ludzi na świecie przyroda jest podstawowym źródłem utrzymania. Tymczasem wyniki globalnych analiz wskazują, że nasza nadmierna konsumpcja i związane z nią postępujące zmiany w użytkowaniu gruntów, mórz i oceanów, niekontrolowana eksploatacja zasobów naturalnych, działania prowadzące do zanieczyszczenia gleb, wód i powietrza czy inwazji gatunków obcych bezpośrednio doprowadziły do dramatycznego spadku różnorodności biologicznej prawie we wszystkich typach ekosystemów lądowych i wodnych. Naukowcy przestrzegają, że już ponad milion gatunków na świecie jest zagrożonych wyginięciem, a w konsekwencji, w niebezpieczeństwie są struktura i funkcje wszystkich ekosystemów, zarówno lądowych, jak i morskich.
Tak duża utrata gatunków roślin i zwierząt do niedawna zamieszkujących naszą planetę i ich siedlisk stanowi poważne zagrożenie dla wszystkich form życia na Ziemi. Istnieje bezwzględna potrzeba odwrócenia losu krytycznie zagrożonych gatunków i odbudowy ekosystemów oraz promowania ich zrównoważonego wykorzystania.
W tym roku przypada 50 rocznica podpisania Konwencji CITES, ratyfikowanej przez ponad 180 krajów świata, która ma na celu ochronę dziko występujących populacji zwierząt i roślin gatunków zagrożonych wyginięciem, między innymi poprzez kontrolę, monitoring i ograniczanie międzynarodowego handlu nimi. Przemyt żywych zwierząt, trofeów, biżuterii, galanterii czy lekarstw bazujących na medycynie niekonwencjonalnej stanowi wielkie zagrożenie dla przetrwania wielu gatunków zwierząt. Wyciąg z konika morskiego jako lek na schorzenia dróg moczowych? Fragmenty szkieletów koralowców rafotwórczych czy wyprawiona skóra z niedźwiedzia brunatnego jako dekoracje? To tylko niektóre z okazów CITES zarekwirowanych przez Służbę Celną i Celno-Skarbową w Polsce w 2021 roku.
W niebezpieczeństwie są nie tylko gatunki, ale także świadczenia ekosystemów, które są nieodzowne dla przeżycia ludzi na Ziemi. Obserwowana w ostatnich dekadach utrata kapitału naturalnego budzi poważne obawy, szczególnie w obliczu dodatkowej presji na różnorodność biologiczną w postaci postępujących zmian klimatu i ich skutków.
Obecnie istnieje szeroki konsensus naukowy, który uznaje, że spowodowany działalnością człowieka wzrost poziomu gazów cieplarnianych w atmosferze jest odpowiedzialny za wzrost globalnej temperatury, a w konsekwencji – za zmiany klimatu. Skutki tych zmian, takie jak fale upałów, susze, ekstremalne burze, powodzie, osunięcia ziemi i wzrost poziomu morza to nie tylko klęski żywiołowe, które mają wpływ na nasz dobrobyt, ale także bezpośrednie zagrożenie dla ekosystemów i zamieszkujących je gatunków.
W czasach, gdy dla wypieranej przez człowieka dzikiej przyrody pozostaje coraz mniej miejsca, warto żyć z jak najmniejszym negatywnym wpływem na dzikie rośliny, zwierzęta i ich siedliska – nie tylko 3 marca. Jak to zrobić? Organizuj wycieczki i poznawaj okoliczną przyrodę. Odwiedzaj ogrody botaniczne, parki narodowe i rezerwaty przyrody. Dołącz do programów ochrony przyrody lub eko-klubów. Bierz udział w inicjatywach naukowych skupiających się na przyrodzie. Korzystaj z książek lub aplikacji do rozpoznawania gatunków roślin i zwierząt. Korzystaj z wiarygodnych stron internetowych, blogów lub mediów społecznościowych, aby zwiększyć świadomość na temat znaczenia ochrony przyrody i podzielić się swoimi pomysłami.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat CITES – gatunków zagrożonych wyginięciem, warto odwiedzić tę stronę: https://www.gov.pl/web/srodowisko/konwencja-waszyngtonska-cites