Żyjemy w świecie, w którym zmiany gospodarcze, społeczne i technologiczne są coraz szybsze i obejmują coraz to szerszy zakres. Co więcej, od dłuższego czasu funkcjonujemy w burzliwym otoczeniu geopolitycznym, które przynosi dużą dozę niepewności. Jaki będzie pod tym względem najbliższy rok? Jakie wyzwania i możliwości inwestycyjne czekają nas na rynku inwestycji zagranicznych?
Globalne perspektywy na plus
Dane OECD wskazują, że pierwsza połowa 2024 r. przyniosła niewielkie ożywienie w światowych inwestycjach zagranicznych. Nie mamy jeszcze danych cały rok, ale w pierwszym półroczu globalne przepływy BIZ osiągnęły 803 mld USD w porównaniu z 742 mld USD w analogicznym okresie roku 2023.
Powyższe dane w połączeniu z perspektywami wzrostu gospodarczego oraz klimatem inwestycyjnym pozwalają analitykom prognozować umiarkowany wzrost BIZ w trakcie najbliższych 12 miesięcy. Możemy spodziewać się, że poprawa warunków gospodarczych będzie sprzyjać ożywieniu globalnych BIZ, wyciągając je z recesji w latach 2022-23, kiedy przepływy BIZ utrzymywały się na historycznie najniższych poziomach w dekadzie.
Prognoza OECD dla gospodarki światowej wskazuje, że pozostanie odporna, pomimo utrzymującej się niepewności, a globalny wzrost wyniesie 3,3% PKB – zarówno w 2025, jak i 2026 r. Analitycy oczekują, że inflacja w krajach OECD będzie dalej spadać z 5,4% w 2024 r. do 3,8% w 2025 r. i 3,0% w 2026 r., do czego przyczyni się wciąż restrykcyjne nastawienie większości krajów do polityki pieniężnej.
W 2024 r. motorem napędzającym bezpośrednie inwestycje zagraniczne były duże, kapitałochłonne projekty, zwłaszcza w sektorach energetyki odnawialnej, półprzewodników oraz centra danych. W dziesiątce top sektorów przyciągających najwyższe nakłady na BIZ (według danych za pierwszych sześć miesięcy 2024 r.) znalazły się jeszcze branże: wydobywcza, motoryzacyjny (41,5 mld dol.), nieruchomości (29,9 mld dol.), transportu i magazynowania (25,5 mld dol.) oraz metalurgiczny (22,3 mld dol.) i produkcja elektroniki (21,2 mld dol.) Do zestawienia wróciła też branża IT i oprogramowania z nakładami nieco ponad 19 mld dolarów.
Nowe możliwości w cieniu wyzwań
Pod wieloma względami rok 2025 nie będzie łatwy dla inwestorów, ponieważ rynki będą musiały w dalszym ciągu radzić sobie z ryzykami, w tym geopolitycznym i globalnej dekoniunktury gospodarczej. Jednak na horyzoncie wyraźnie pojawiają się czynniki, które mogą wzmacniać globalne ożywienie w BIZ.
To w dalszym ciągu restrukturyzacja globalnego łańcucha wartości, której następstwem jest większa dywersyfikacja tradycyjnego zintegrowanego międzynarodowego systemu produkcji i konieczność budowy nowych, znacznie krótszych łańcuchów wartości. Kolejnym czynnikiem będzie niewątpliwie transformacja – energetyczna i technologiczna, której efektem będą inwestycje w działalność przemysłową i usługową opartą na sztucznej inteligencji. Na te trendy zwracaliśmy uwagę już w naszym raporcie “Kierunek: Wschód. Aktualne trendy i atrakcyjne kierunki ekspansji zagranicznej w obliczu zawirowań geopolitycznych”, który PFR TFI opracowuje wspólnie z PwC Polska i KUKE, a najnowsze dane o największych projektach zagranicznych typu greenfield, ogłoszonych do realizacji w 2024, które skupiają się na sektorach produkcji półprzewodników oraz centrów danych tylko potwierdzają, jak silne są to trendy.
Analitycy FDI Markets, którzy specjalizują się w rynku inwestycji zagranicznych, wskazują także, że w wielu częściach świata bardziej przejrzyste stają się krajowe strategie rozwoju i polityki przemysłowe, co jest czynnikiem, który sprzyja zwiększaniu BIZ. Polityki protekcjonistyczne i ograniczenia wprowadzone ze względów bezpieczeństwa narodowego ustabilizowały się w prawie wszystkich głównych krajach przyjmujących inwestycje. Jednocześnie wiele krajów, zwłaszcza rozwijających się, przyspiesza wprowadzanie nowych środków politycznych mających na celu ułatwienie i promowanie inwestycji. W tym kontekście nie możemy zapominać o starciu gospodarczym na linii USA – Chiny. Jaki będzie ostateczny scenariusz, przekonamy się najprawdopodobniej w czasie najbliższych kilku miesięcy, jednak co do zasady wojny handlowe mają istotny wpływ na przepływy bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), wpływając zarówno na decyzje inwestorów, jak i lokalizację kapitału. Kluczową rolę odgrywa tu strategiczne dostosowanie firm do zmieniających się warunków rynkowych, w tym poszukiwanie nowych lokalizacji i optymalizacja łańcuchów dostaw.
Z własnej perspektywy – czyli co nas czeka na polskim rynku
Na szczegółowe dane dotyczące skali polskich inwestycji bezpośrednich zrealizowanych w 2024 r. musimy jeszcze poczekać. Niedawno ukazał się natomiast raport NBP, z którego wynika, że w 2023 r. polskie firmy zainwestowały ponad 35 mld złotych zainwestowały na rynkach zagranicznych. Rok do roku polskie inwestycje wzrosły o prawie 23 proc. To wyraźny sygnał, że polski biznes zaczyna odważniej patrzeć na globalne rynki.
Z perspektywy Funduszu Ekspansji Zagranicznej widzimy pewne trendy i zjawiska, które pozwalają nam scharakteryzować nastawienie polskich firm do inwestowania za granicą. Choć z jednej strony w dalszym ciągu widoczna jest dość duża ostrożność polskich inwestorów, polskie firmy coraz częściej dostrzegają potencjał, jaki niesie ze sobą ekspansja zagraniczna i aktywnie planują rozwój na nowych rynkach.
Fakt, że międzynarodowa ekspansja kusi polskich przedsiębiorców wyraźnie potwierdzają dane statystyczne. Widzimy na ich podstawie, że polski kapitał aktywnie poszukuje nowych możliwości, a inwestycje odzwierciedlają potrzebę dywersyfikacji rynków zbytu. Oczywiście, ze względów geograficznych, ale też kulturowych zdecydowana większość polskich inwestycji trafia do Europy, skąd pochodzi około 90 proc. stanu należności z tytułu polskich BIZ. Na koniec 2023 roku należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą (całkowita wartość inwestycji na koniec danego okresu) wyniosły 155,8 mld zł. Z tej kwoty aż 140,8 mld przypada na inwestycje zlokalizowane w Europie, w tym 118,4 mld w Unii Europejskiej.
Nowe kierunki i strategie
Zauważamy też gotowość do szukania odleglejszych i mniej oczywistych destynacji. Takim kierunkiem, który bez wątpienia zyskuje coraz większe zainteresowanie, są Stany Zjednoczone. Potwierdzają to także nasze doświadczenia w Funduszu. W pierwszych latach działalności Funduszu Ekspansji Zagranicznej w zasadzie wszystkie inwestycje, które współfinansowaliśmy, zlokalizowane były w Europie – nasi partnerzy wybierali m.in.: Niemcy, Litwę, Chorwację i Rumunię. Od 2019 r. towarzyszymy polskim firmom również w Ameryce. W sumie w USA współfinansowaliśmy 6 projektów – w pięciu z nich uczestniczył Fundusz Ekspansji Zagranicznej, a jedną inwestycję zrealizował Fundusz Ekspansji Zagranicznej 2, który powstał w 2023 r. i kontynuuje misję pierwszego funduszu. Stany Zjednoczone zajmują istotną część pipeline projektów nad którym pracuje zespół funduszu. Realizacja części tych inwestycji jest możliwa już w 2025 roku.
W związku z objęciem urzędu prezydenta USA przez Donalda Trumpa wielu ekspertów spodziewa się w tym roku przełomu w Ukrainie. Polski biznes powinien być na to gotowy. Mamy nadzieję, że pierwszym zwiastunem większej aktywności na tym rynku będzie najnowsza transakcja Funduszu Ekspansji Zagranicznej 2 zapewniająca środki na przejęcie lokalnych firm informatycznych przez grupą Euvic. Co ważne, transakcja ta została ubezpieczona przez KUKE, która zapewnia instrumenty, wspierające nie tylko eksporterów, ale też firmy, które chcą inwestować w postaci greenfield czy też M&A na różnych rynkach, w tym tych uznawanych za bardziej ryzykowne.
Cieszy także rosnące zainteresowanie polskich przedsiębiorców inwestycjami w Azji, ponieważ jest to region świata, którego nie można ignorować. Pytaniem pozostaje, kiedy to zainteresowanie przełoży się na zwiększenie tempa polskich inwestycji na kontynencie azjatyckim.
Nowym kierunkiem, który pojawił się na mapie inwestycji Funduszu Ekspansji Zagranicznej 2 w 2024 r. jest Finlandia, gdzie zainwestowaliśmy wspólnie z Sanok Rubber Company w przejęcie Teknikum – fińskiego producenta specjalistycznych węźy przemysłowych i wyrobów z gumy, silikonu i tworzyw sztucznych. Ta transakcja to jedna z większych polskich inwestycji bezpośrednich w Finlandii. Mimo że Polska jest 7. największym partnerem handlowym Finlandii w imporcie i w eksporcie i odpowiada za 3,6% fińskiego importu i 3,4% eksportu, to polskie inwestycje bezpośrednie w Finlandii są niewielkie i nie oddają potencjału ekonomicznego polskich inwestorów.
Team Poland – napędzamy ekspansję
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) leżą u podstaw globalizacji i służą jako ważny kanał transferu kapitału, towarów, usług i informacji między gospodarkami. Stanowią także ważny wskaźnik dojrzałości gospodarki. Rosnące wartości polskich BIZ w 2023 roku potwierdzają wzrost globalnej konkurencyjności polskich firm i ich znaczenia w światowej gospodarce. Ale jestem przekonany, że jako kraj możemy osiągnąć zdecydowanie więcej na rynku BIZ. Właśnie po to, by pobudzić polskie inwestycje bezpośrednie powstał Fundusz Ekspansji Zagranicznej. Nasza działalność wpisuje się w budowanie ekosystemu innowacji w ramach Grupy PFR, która dzięki kompleksowej ofercie ułatwia polskim firmom ekspansję na rynki zagraniczne.
Pierwszy fundusz rozpoczął działalność w 2016 r. i zakończył już okres inwestycyjny, współfinansował około dwadzieścia transakcji. W 2023 r. w odpowiedzi na rosnące zainteresowanie, uruchomiliśmy drugi fundusz, który kontynuuje tę misję i działa na podobnych zasadach, oferując finansowanie inwestycji dopasowane do skali i specyfiki projektu. Dotychczas drugi fundusz zawarł cztery umowy inwestycyjne i pracuje nad kolejnymi projektami.
Fundusz oferuje znacznie więcej niż tylko finansowanie transakcji. Aktywnie angażuje się w ocenę założeń biznesowych projektu i jest gotów współdzielić ryzyko związane z inwestycją. Blisko 10 lat doświadczenia w finansowaniu inwestycji typu greenfield oraz zagranicznych przejęć pokazuje, że polskie firmy, stopniowo zdobywają nie tylko wiedzę, ale i doświadczenie. Dzięki nim mogą płynnie przechodzić do bardziej zaawansowanych form umiędzynarodowienia. Im większa wiedza, tym niepewność i ryzyko podejmowania działalności poza granicami kraju macierzystego są mniejsze. Zmniejsza się także dystans – zarówno geograficzny, jak i psychologiczny – a firmy zyskują odwagę, by inwestować na rynkach bardziej odległych, często mniej oczywistych.
Przed nami ekscytujący i intensywny rok! Obecnie pracujemy nad kilkunastoma projektami, które znajdują się na różnych etapach realizacji. Każdy z tych projektów to zarówno nowa szansa na rozwój, jak i wyzwanie wymagające pełnego zaangażowania naszego zespołu. Spodziewamy się, że w trakcie najbliższych miesięcy będziemy mogli podzielić się kolejnymi informacjami o nowych transakcjach.