Po miesiącach debat i negocjacji stoimy u progu przyjęcia rozwiązań legislacyjnych w ramach pakietu Fit for 55, będącego urzeczywistnieniem imponującej dynamiki i poziomu ambicji polityki klimatycznej Unii Europejskiej. W najnowszej analizie przedstawiamy makroekonomiczne i sektorowe skutki reformy EU ETS oraz objęcia systemem handlu uprawnieniami do emisji budynków i transportu drogowego (BRT ETS), będących istotną częścią tego pakietu. Raport dotyka również szeregu zagadnień, które będą miały istotny wpływ na przyszłość i transformację gospodarki Polski oraz Unii Europejskiej w świetle przyjętych rozwiązań pakietu Fit for 55 oraz Europejskiego Zielonego Ładu.
Pakiet Fit for 55 dotyczy wprawdzie działań umożliwiających osiągnięcie celów polityki klimatycznej wyznaczonych na rok 2030, to jednak wpisuje się w długookresową ścieżkę do osiągnięcia neutralności klimatycznej UE w 2050 roku. W opublikowanym raporcie przedstawiono możliwe konfiguracje rozwiązań tej polityki do roku 2050, obejmujące handel uprawnieniami do emisji, w tym różne opcje jego rozszerzania na nowe sektory i oddziaływania proponowanych opcji na gospodarkę, co będzie przedmiotem oceny i decyzji bliżej końca dekady.
W Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych stale rozwijamy szereg modeli numerycznych, dzięki którym jesteśmy w stanie przybliżyć i poddać ocenie obecne i przyszłe rozwiązania polityki klimatyczno – energetycznej na poziomie UE oraz Polski. W analizie zaprezentowano sześć scenariuszy zawierających możliwe rozwiązania dotyczące rozszerzenia systemu EU ETS o sektor wyłącznie transportu (RT), transportu i budynków (BRT) lub równolegle działających odrębnych systemów (EU ETS oraz BRT ETS), czy też utworzenia jednego systemu handlu emisjami obejmującego wszystkie sektory gospodarki. Przedstawione wyniki wskazują, jakie potencjalne konsekwencje będą miały przyjęte rozwiązania dla gospodarki Unii Europejskiej oraz Polski.
- Eksperci CAKE pokazują w swoich symulacjach, iż objęcie handlem uprawieniami do emisji nowych sektorów będzie wiązało się ze wzrostem krańcowych kosztów redukcji, głownie ze względu na droższe opcje redukcji dostępne w sektorach, nieobjętych obecnie systemem handlu emisjami (EU ETS). W scenariuszu, w którym EU ETS i BRT ETS funkcjonują oddzielnie (scenariusz zgodny z proponowanym kształtem polityki klimatycznej do 2030), krańcowe koszty redukcji w EU ETS rosną w czasie z ok. 180 EUR/t CO2 ekw. w 2030 r. do 440 EUR/ t CO2 ekw. w 2050 r. O ile z dzisiejszej perspektywy wydaje się one wysokie, o tyle w scenariuszu obejmującym np. włączenie do EU ETS sektora transportu koszty te w 2050 r. mogą sięgnąć ok. 640 EUR/t CO2 ekw., a scenariuszu włączenia do EU ETS sektora transportu i budownictwa, mogą sięgnąć 800 EUR/t CO2 ekw. W perspektywie 2050 r. największy wzrost kosztów w EU ETS obserwujemy w hipotetycznym scenariuszu włączenia do systemu handlu emisjami wszystkich sektorów gospodarki.
- W wymiarze makroekonomicznym objęcie nowo utworzonym systemem handlu emisjami sektorów transportu i budynków (BRT ETS) ma znikomy wpływ na średnią konsumpcję w UE, przy czym widoczne są istotne różnice między regionami. W dłuższej perspektywie Europa Południowa jest głównym beneficjentem objęcia handlem emisjami nowych sektorów, natomiast Polska odnotuje niewielką stratę w latach 30. i niewielki wzrost w latach 40. XXI wieku. Objęcie emisji z budynków i transportu drogowego systemem handlu skutkuje wzrostem wydajności na poziomie UE. Jak wskazuje analiza rozszerzenie systemu EU ETS o sektor transportu i budownictwa w krajach, w których może wystąpić niedobór uprawnień w nowym systemie BRT ETS (w tym w Polsce) jest lepszym rozwiązaniem niż oddzielne funkcjonowanie obu systemów.
- Wyniki analizy potwierdzają kluczową rolę sektorów elektroenergetycznego i ciepła sieciowego w osiągnięciu celu zero-emisyjnego w 2050 roku, głównie ze względu na ich wysoki potencjał redukcji emisji. Jednocześnie wpływ rozszerzenia EU ETS przy postępującej dekarbonizacji tego sektora okazuje się znikomy i mimo różnic w cenach uprawnień do emisji CO2 analizowane scenariusze nie różnią się istotnie pod względem miksu energetycznego, co wskazuje że już w scenariuszu najniższych cen w EU ETS sektor energetyczny wykorzystuje w pełni swój potencjał redukcyjny.
- Emisje w sektorze transportu drogowego odpowiadają za około jedną czwartą emisji w UE, zatem transformacja tego sektora jest istotna dla osiągnięcia neutralności klimatycznej. Wprowadzenie handlu emisjami dla sektora transportu spowoduje przeniesienie kosztów redukcji emisji na użytkowników pojazdów spalinowych. W przypadku samochodów osobowych średni koszt eksploatacji może wzrosnąć średnio nawet o 30% między rokiem 2030 a 2050 w EU27+UK. Będzie to skutkowało zwiększeniem się odsetka samochodów zeroemisyjnych (elektrycznych i wodorowych) do ponad 70% w 2050 r. z ponad 40% w 2030 r. Dla transportu towarowego wzrost kosztów eksploatacji może być nawet dwukrotny w przypadku pojazdów ciężarowych, wówczas dominującą technologią w transporcie towarów będzie technologia wodorowa (60%) oraz elektryczna (20%) w 2050.
- Wprowadzenie systemu uprawnień do emisji w sektorze rolnym może w konsekwencji prowadzić do poważnego spadku produkcji, co będzie wiązało się z dużym wpływem na dochody rolników, i praktycznie eliminuje eksport żywności, jak również spowoduje konieczność importu połowy żywności spożywanej w UE.
W raporcie wskazano również na szczególną rolę opcji technologicznych i naturalnych umożliwiających pochłanianie dwutlenku węgla, które będą niezbędne do osiągnięcia neutralności klimatycznej.