Kobiety w krajach OECD odnotowały uderzającą poprawę w zakresie zdrowia, edukacji i udziału w życiu politycznym – wynika z analiz Allianz Trade. W tym tygodniu Francja stała się pierwszym krajem na świecie, który zapisał prawo do aborcji w swojej konstytucji. Jednak odrodzenie skrajnie prawicowych partii wywarło presję na prawa reprodukcyjne w innych krajach rozwiniętych, sugerując że jesteśmy na rozdrożu na drodze do globalnej równości płci. W tym kontekście oceniamy wzmocnienie pozycji ekonomicznej kobiet w krajach OECD, analizując pięć wymiarów: życie i zdrowie, edukację, pracę, udział w podejmowaniu decyzji i emeryturę. Okazuje się, że w dziedzinie edukacji poczyniono ogromne postępy. Przykładowo, 44,7% kobiet w wieku od 25 do 64 lat ukończyło studia wyższe, w porównaniu do zaledwie 36,7% mężczyzn. To z kolei pomogło w poprawie niektórych ważnych wskaźników rozwoju, takich jak wskaźnik urodzeń nastolatek na tysiąc kobiet (w wieku od 15 do 19 lat), który znacznie spadł z prawie 30 w 1993 roku do 13,4 w 2023 roku. Lepsze wykształcenie kobiet przełożyło się również na ich większą reprezentację polityczną. Na początku lat 90. kobiety zajmowały mniej niż 16% miejsc w parlamentach krajowych. Trzydzieści lat później liczba ta wzrosła ponad dwukrotnie do 32,5%, co stanowi nieistotną poprawę, choć nadal pozostaje poniżej 50%.
Jednak wyniki w zakresie (równouprawnienia pod względem) pracy i finansów pozostają w tyle, ponieważ kobiety spędzają więcej czasu na nieodpłatnej pracy. Współczynnik aktywności zawodowej kobiet nie podąża za szybką trajektorią dynamiki edukacji, wzrastając o około 5 punktów procentowych ze średnio 48% w 1993 r. do 53% w 2023 r. (w Polsce 51%). Niezwykle istotnym (a niedocenianym) elementem negatywnie wpływającym na udział kobiet w rynku pracy jest praca nieodpłatna, ponieważ kobiety nadal w przeważającej mierze przejmują obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Wykres 1 przedstawia zależność między współczynnikiem aktywności zawodowej kobiet a czasem pracy nieodpłatnej (domowej) poświęcanym przez kobiety w minutach dziennie. W krajach OECD kobiety poświęcają średnio 127 minut więcej na pracę nieodpłatną niż mężczyźni i około pół godziny więcej niż mężczyźni na pracę ogółem – płatną i nieodpłatną. W Chinach, jedynym innym kraju spoza OECD, któremu się przyjrzeliśmy, kobiety spędzają 143 minuty dziennie więcej na pracy nieodpłatnej niż mężczyźni i 94 minuty więcej na pracy ogółem w porównaniu do swoich rówieśników płci męskiej.
Wykres 1: Współczynnik aktywności zawodowej kobiet i czas poświęcany przez kobiety na pracę nieodpłatną w krajach OECD
Źródła: OECD, Bank Światowy, Allianz Research
Z analiz Allianz Trade wynika, że różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn również nie zmieniła się znacząco w ciągu ostatnich trzech dekad, spadając z 18,9% do 12,1%. Wykres 2 przedstawia różnicę w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn oraz PKB na mieszkańca według parytetu siły nabywczej, który jest wykorzystywany jako miara rozwoju gospodarczego. Znaczną część różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn tłumaczy się branżą zatrudnienia, rodzajem umów, zatrudnieniem w niepełnym wymiarze godzin i przerwami w karierze. Są to jednak objawy tego samego zaburzenia: kobiety nadal borykają się z systemowymi nierównościami, które tworzą bariery dla ich rozwoju zawodowego. Na przykład w dziedzinach STEM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka) kobiety były zmuszane do rezygnacji z kariery akademickiej z powodu nękania . Odejście kobiet z takich dziedzin ogranicza ich możliwości zarobkowe i uniemożliwia stworzenie nowego pokolenia mentorek, które mogłyby wprowadzić jeszcze więcej kobiet do tej dziedziny. Badania konsekwentnie pokazują, że mentorki odgrywają kluczową rolę w niwelowaniu nierównowagi płci w różnych zawodach, zapewniając wsparcie psychospołeczne i wsparcie rozwoju kariery, sponsoring i coaching.
Wykres 2: Różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn oraz PKB na mieszkańca w PPP (parytet siły nabywczej) w krajach OECD
Źródła: OECD, MFW, Allianz Research
Przy obecnym tempie postępu (w niwelowaniu różnic pomiędzy płciami) potrzebowalibyśmy jeszcze 46 lat, aby kobiety osiągnęły wskaźnik aktywności zawodowej mężczyzn, prawie dwa razy więcej (93 lata), aby zniwelować różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn oraz 33 lata, aby zniwelować różnice w reprezentacji politycznej kobiet i mężczyzn w krajach OECD. Szwecja, Dania i Norwegia znajdują się na szczycie naszego rankingu ze względu na ogromne postępy poczynione w celu wyrównania szans kobiet i mężczyzn, zwłaszcza w dziedzinie zdrowia i edukacji, a także środowiska pracy, reprezentacji politycznej i wyników emerytalnych kobiet. Kraje takie jak Meksyk, Chiny i Turcja mają przed sobą długą drogę do osiągnięcia równości płci.
W tym kontekście większe wsparcie publiczne jest potrzebą chwili, aby zlikwidować bariery, które utrudniają kobietom osiągnięcie pełnego potencjału – uważa Allianz Trade. Znaczna część postępów zaobserwowanych w ciągu ostatnich trzech dekad była wynikiem finansowania ukierunkowanego na cele zrównoważonego rozwoju. Jednak oficjalna pomoc rozwojowa (ODA) krajów OECD związana z zarządzaniem i mająca na celu równouprawnienie płci spada. Oficjalna pomoc rozwojowa na wsparcie organizacji i ruchów na rzecz praw kobiet oraz instytucji rządowych spadła średnio do 684 mln euro rocznie w latach 2021-2022, z 824 mln euro w latach 2019-2020. Bez dodatkowego wsparcia zniwelowanie różnic w traktowaniu kobiet i mężczyzn będzie odległym marzeniem, zwłaszcza w przypadku krajów z dołu naszego rankingu.
Na następnych stronach dostępne są dane szczegółowe, będące podstawą niniejszej analizy.
Tabela 3: Ranking umacniania się pozycji ekonomicznej kobiet
Dane do wykresów nr 1 i nr 2
Współczynnik aktywności zawodowej kobiet i czas poświęcany przez kobiety na pracę nieodpłatną w krajach OECD
Różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn oraz PKB na mieszkańca w PPP (parytet siły nabywczej) w krajach OECD