Od 1 października 2025 roku w Polsce wejdzie w życie nowy system kaucyjny, który całkowicie zmieni sposób rozliczania poziomów recyklingu odpadów komunalnych. Gminy stracą możliwość raportowania odzysku butelek PET i szkła, ponieważ od teraz ich recykling będzie rozliczany przez producentów i sieci handlowe. W efekcie samorządy muszą znaleźć nowe sposoby na spełnienie unijnych norm recyklingowych. Jakie działania mogą podjąć, by zapełnić powstałą lukę?
UCO – niewykorzystany potencjał w recyklingu gminnym
Jednym z obszarów, który wciąż pozostaje niedoceniany w kontekście recyklingu, jest zużyty olej kuchenny (UCO). Choć jego odpowiednia utylizacja mogłaby znacząco wpłynąć na wskaźniki odzysku, w wielu gminach brakuje systemowych rozwiązań w tym zakresie. Tymczasem UCO to surowiec o wysokim potencjale recyklingowym – jedna pełna butelka wagowo odpowiada aż 75 pustym puszkom po napojach o pojemności 500 ml. Aby zebrać taką liczbę puszek, użytkownicy potrzebują znacznie więcej czasu niż wypełnienie jednej butelki olejem. Przykład ten pokazuje, że UCO może być istotnym elementem w bilansie recyklingu gmin i warto uwzględnić go w systemach selektywnej zbiórki.
Według danych GUS w 2023 roku poziom recyklingu odpadów komunalnych w Polsce wyniósł 15,8%, a łącznie odzyskano 47,5% odpadów komunalnych (w tym recykling, przekształcenie termiczne z odzyskiem energii i kompostowanie), co wciąż pozostaje dalekie od unijnych wymagań – 55% do 2025 roku i 65% do 2035 roku. Największym wyzwaniem pozostaje zbiórka odpadów organicznych, w tym zielonych i kuchennych, które stanowią największy udział wagowy w systemie gospodarki odpadami, ale ich selektywne zagospodarowanie jest wciąż ograniczone. Brak rozwiniętej infrastruktury sprawia, że odpady te często trafiają do kanalizacji lub frakcji zmieszanej. Dotyczy to również zużytego oleju kuchennego – w większości gospodarstw domowych nie istnieją łatwo dostępne rozwiązania umożliwiające jego selektywną zbiórkę.
Nowe wyzwania dla gmin po wdrożeniu systemu kaucyjnego
Choć system kaucyjny ma na celu redukcję odpadów, wiele gmin obawia się trudności w dostosowaniu swojej gospodarki odpadami do nowych regulacji. Do najważniejszych wyzwań należą:
- Brak infrastruktury odbioru kaucyjnych opakowań w mniejszych miejscowościach – mieszkańcy mogą napotkać trudności ze zwrotem butelek, zwłaszcza tam, gdzie liczba punktów przyjmujących opakowania jest ograniczona.
- Spadek poziomów recyklingu raportowanych przez gminy – samorządy nie będą mogły uwzględniać odzysku butelek PET i szkła w swoich raportach, co może obniżyć ich wyniki.
- Konieczność intensyfikacji kampanii edukacyjnych – miasta i gminy będą musiały prowadzić działania informacyjne, mające na celu podkreślenie roli segregacji innych frakcji odpadów.
Recykling zużytego oleju kuchennego jako alternatywa dla gmin
W obliczu zmieniających się regulacji gminy już teraz szukają nowych sposobów na zwiększenie działań w zakresie recyklingu. Jednym z rozwiązań może być zbiórka zużytego oleju kuchennego (UCO – Used Cooking Oil), który może być poddany recyklingowi i wykorzystany m.in. do produkcji biopaliw. – Niestety obecnie większość zużytego oleju spożywczego trafia do kanalizacji, co powoduje poważne problemy z funkcjonowaniem systemów oczyszczania ścieków oraz zwiększa koszty ich utrzymania. Nieprawidłowa utylizacja oleju kuchennego przyczynia się do powstawania zatorów i zwiększonych kosztów konserwacji sieci kanalizacyjnej – tłumaczy Małgorzata Rdest, wiceprezes EMKA S.A. i inicjatorka projektu Olejomaty. – Zmiany legislacyjne związane z ustawą kaucyjną zmniejszą możliwość wykazywania odzysku z butelek PET i szklanych. Projekt Olejomaty umożliwia wypełnienie tej luki, jednocześnie przyczyniając się do poprawy wyników recyklingu i odzysku na poziomie gminy – dodaje.
W Europie systemy zbiórki UCO funkcjonują głównie w sektorze gastronomicznym. Dokładne wartości odzysku różnią się w zależności od kraju i infrastruktury, ale UE wspiera ich rozwój poprzez dyrektywę RED II (EEA), promując wykorzystanie UCO jako odnawialnego źródła energii. Nie nakłada jednak obowiązku selektywnej zbiórki w gospodarstwach domowych, a to ogromny obszar do zagospodarowania, który teraz mogą wykorzystać samorządy.
Choć dotychczas obowiązek zbiórki UCO dotyczył głównie sektora gastronomicznego, gdzie przedsiębiorstwa mają ustawowy obowiązek posiadania umowy na jego odbiór, to w gospodarstwach domowych wciąż brakuje rozwiązań systemowych. Coraz więcej gmin dostrzega ten problem i wdraża modele selektywnej zbiórki odpadów płynnych, umożliwiając mieszkańcom ich łatwe przekazywanie. Aby samorządy mogły w pełni wykorzystać ten potencjał, kluczowe jest zaangażowanie społeczności lokalnej oraz stworzenie wygodnych punktów zbiórki, funkcjonujących na podobnych zasadach jak inne frakcje recyklingowe.
Gminy a system zbiórki UCO – nowe możliwości
Gminy, które zdecydują się na wdrożenie systemów zbiórki UCO, mogą poprawić swoje statystyki recyklingu oraz ograniczyć negatywny wpływ ich nieprawidłowej utylizacji na środowisko. UCO może zostać wykazane jako odpad zwiększający poziom odzysku w raportach, co jest szczególnie istotne w kontekście nadchodzącej ustawy kaucyjnej. Zbiórka zużytego oleju spożywczego dodatkowo pozwala na redukcję kosztów napraw infrastruktury – ograniczenie problemu tłuszczowych zatorów w kanalizacji. W Polsce dostępne są programy wsparcia dla samorządów wdrażających ekologiczne rozwiązania, takie jak zbiórka oleju kuchennego. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚGW) oferuje dotacje na rozwój infrastruktury recyklingowej, co może ułatwić gminom wdrażanie tego typu projektów.
Olejomaty – kluczowe narzędzie w recyklingu UCO z gospodarstw domowych
W Polsce rozwija się system Olejomatów – specjalnych automatów do zbiórki zużytego oleju kuchennego, które stanowią nowatorskie podejście do selektywnej zbiórki tego odpadu. Funkcjonują one już w blisko 40 gminach, a ich liczba sukcesywnie rośnie. Przykładem skutecznego wdrożenia jest gmina Redzikowo, która jako pierwsza w Polsce uruchomiła Olejomaty w czerwcu 2024 roku. Podobne rozwiązanie zastosowano w lutym 2025 roku w dziesięciu gminach wokół Poznania, co potwierdza rosnące zainteresowanie tym systemem. Zebrany w ten sposób odpad (kod 20 01 25) może zostać uwzględniony w raportach gmin jako element podnoszący poziom recyklingu i odzysku odpadów komunalnych.
Dodatkowo Olejomaty są dostępne w gminach nadmorskich, takich jak Hel , gdzie rosnąca liczba turystów sprawia, że odpowiednia gospodarka odpadami staje się kluczowym wyzwaniem dla lokalnych samorządów. Zaletą tego rozwiązania jest łatwy dostęp dla mieszkańców, którzy mogą oddać zużyty olej kuchenny bez potrzeby korzystania ze skomplikowanych systemów zbiórki.
– Nowa ustawa kaucyjna zmusza samorządy do szukania alternatywnych sposobów poprawy wskaźników recyklingu. Zużyty olej spożywczy to cenny surowiec, który może być wykorzystany do produkcji biopaliw i w przemyśle chemicznym. Kluczowe jest stworzenie dostępnej infrastruktury dla mieszkańców i odpowiednia edukacja na temat właściwej segregacji – mówi Małgorzata Rdest.
Czy polskie gminy wykorzystają potencjał recyklingu UCO?
System kaucyjny zmienia układ sił w recyklingu, a samorządy muszą szukać nowych rozwiązań. Czy zbiórka zużytego oleju kuchennego może stać się realnym wsparciem dla gmin i sposobem na spełnienie unijnych norm? Odpowiedź na to pytanie może mieć kluczowe znaczenie dla przyszłości gospodarki odpadami w Polsce.
O projekcie Olejomaty
Olejomaty to rewolucyjny system pozwalający na stworzenie na poziomie gmin, miast oraz innych jednostek organizacyjnych sieci punktów z maszynami, do których lokalna społeczność może oddawać zużyty olej spożywczy (UCO). Projekt ten przyniesie znaczący wzrost poziomu recyklingu i odzysku z odpadów na poziomie samorządowym i ogólnokrajowym. Na system ten składają się specjalne maszyny, ale także innowacyjne butelki, interaktywna aplikacja mobilna, procesy logistyczne, procesy recyclingu i raportowania, a także szeroko zakrojone działania edukacyjne i promocyjne w tym flagowy projekt EMKA Oil – „Olej zdasz, drzewko masz!”.
O firmie EMKA S.A.
EMKA S.A. to jedna z wiodących firm w Polsce zajmujących się unieszkodliwianiem odpadów medycznych i weterynaryjnych. Jej początki sięgają 1992 roku. Od 2000 roku firma specjalizuje się w odbiorze, transporcie i unieszkodliwianiu odpadów, wprowadzając nowoczesne rozwiązania technologiczne i organizacyjne, które wyznaczyły nowe standardy w branży. Dzięki innowacyjności, elastyczności oraz kompleksowemu podejściu do obsługi klienta, EMKA S.A. zdobyła reputację pioniera w gospodarce odpadami medycznymi. Doświadczony zespół i wysoki poziom serwisu sprawiają, że firma nie tylko spełnia, ale często przewyższa oczekiwania klientów, przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Bazując na doświadczeniu w branży odpadów, firma rozszerzyła swoją działalność o odpady warsztatowe, oferując kompleksową obsługę warsztatów samochodowych w zakresie odbioru, transportu i unieszkodliwiania odpadów.